การเป็นตัวเองอย่างสร้างสรรค์ ผ่านกิจกรรมที่เป็นพื้นที่การเรียนรู้ให้เด็ก ได้มีส่วนร่วมทางความคิด พัฒนาต่อยอด และลงมือทำที่ดรุณสิกขาลัย โรงเรียนนวัตกรรมแห่งการเรียนรู้

• 

ในวันที่โลกอนาคตปรับเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว ยากต่อการคาดเดา เราอาจไม่ได้วัดคุณค่าด้วยคะแนนสอบทางวิชาการเพียงอย่างเดียว เพราะเมื่อหมดคาบเรียนเราต้องใช้เวลาชีวิตอยู่ในสังคม เราจึงจำเป็นต้องเรียนรู้กระบวนการด้านอื่นเพื่ออยู่ร่วมกันในสังคม จะดีแค่ไหนถ้ามีโรงเรียนที่แปลความต้องการและหาสิ่งที่ใช่สำหรับผู้เรียนได้

ในวันนี้เราจะพามารู้จัก ดรุณสิกขาลัย โรงเรียนนวัตกรรมแห่งการเรียนรู้ โรงเรียนที่เปิดโอกาสให้นักเรียนทุกคนได้มีส่วนร่วมในทุกๆ กระบวนการเพื่อให้เกิดการเรียนรู้ แลกเปลี่ยนความคิด ร่วมแบ่งปัน ร่วมตัดสินใจ จนมีจุดตรงกลางที่ทุกคนยอมรับได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องทรงผม สีผม การแต่งกาย แม้กระทั่งการเลือกตั้งที่เกิดขึ้นในโรงเรียนมีการพัฒนาวิธีการเพื่อลดระบบขั้นตอนให้กระชับเหมาะสมกับการเรียนรู้มากที่สุด

“การเรียนรู้ที่ดีกว่า ไม่ได้มาจากการที่ครูค้นพบวิธีการสอนที่ดีกว่า แต่มาจากการให้โอกาสที่ดีกว่าแก่ผู้เรียน ให้สามารถสร้างองค์ความรู้ได้ด้วยตนเอง”

Professor Seymour Papert ผู้พัฒนาแนวคิดทฤษฎี Constructionism, MIT Media Lab

นี่คือแนวคิดของโรงเรียนดรุณฯ โรงเรียนในสังกัดมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้า ที่มีกระบวนการ 3 ขั้นตอน ที่ถูกออกแบบให้หมุนเวียนในโรงเรียนอย่างต่อเนื่อง Think-Make-Reflection คิดผ่านการลงมือปฏิบัติจริง และสะท้อนปัญหาปรับแก้ไข เป็นพื้นฐานในการสร้างกระบวนการเรียนรู้ให้เด็กประถม-มัธยมปลาย ได้เข้าใจ และมีพื้นที่สร้างสรรค์พัฒนาความสามารถที่หลากหลาย ทำให้เข้าใจสังคมปัจจุบันและพร้อมสำหรับ Step ต่อไปของการเปลี่ยนแปลง

โดยบทความนี้จะพาไปพบกับกลุ่มเด็กดรุณ ฯ โอเค – ชยพรหม ศิริดำรงค์ศักดิ์ เกน – นภัสนันท์ ภู่นิ่ม ต้นกล้า – ณัฐกิตติ์ ประเสริฐศักดิ์ ผู้ลงสมัครเลือกตั้งคณะกรรมการนักเรียนจากพรรค Eleganze ที่มีงานอดิเรกไม่ว่าจะเป็นทำเบเกอรี่ย์ เล่นเกมส์และดูหนัง และพรรค D Zentinel มาร์ก – วรภาส ศรีสุขสวัสดิ์ (อดีตประธานนักเรียนรุ่นที่ 7 ปีการศึกษา 2565) เฟม – นันทภัค กิตติรัตนวิวัฒน์ กิมจิ – ณพงศธร ทรงสวัสดิ์ (ประธานคณะสีชมพู ปีการศึกษา 2565) โดยกลุ่มนี้มีงานอดิเรกอย่างหลากหลายและน่าสนใจคือ ถ่ายรูป เล่นดนตรี มีความสนใจ IT ภาษามือ และอ่านข่าวการเมืองต่างประเทศ และ ครูขิง – ดร.คมสัน รักษ์ศิริ ที่ปรึกษาคณะกรรมการนักเรียน และคณะกรรมการจัดการเลือกตั้งฯ ที่จะมาพูดถึงมุมมองสิ่งที่เด็กได้รับจากกระบวนการเรียนรู้ที่เกิดจากกิจกรรมเลือกตั้ง การแต่งกาย สีผม ทรงผม

สิ่งที่ได้เรียนรู้จากการหาคำตอบด้วยตนเอง ขั้นตอนไหนท้าทายมากที่สุด

โอเค : “การที่เราพยายามหาคำตอบด้วยตัวเองท้าทายมากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นการแก้ไขปัญหาได้ด้วยตนเองหรือการขอความช่วยเหลือ คำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญ เพราะเชื่อว่าการทำซ้ำไปเรื่อยๆ จะเกิดการเรียนรู้และเข้าใจมากยิ่งขึ้น”

ต้นกล้า : “อาจารย์มักจะกำหนดโจทย์ให้เราไปคิดต่อว่าจะทำอย่างไรกับโจทย์นี้ วางแผน กรอบทิศทาง พอเราได้เริ่มลงมือทำ เราจะเรียนรู้จากสิ่งนั้นและเกิดความรู้สึกท้าทายกับโจทย์มากขึ้น”

กิมจิ : “สิ่งที่ได้เรียนรู้จากการหาคำตอบด้วยตนเอง สามารถแบ่งได้ 2 อย่าง คือ เรียนรู้จากปัญหาที่เป็นโครงสร้างหลักและปัญหาเฉพาะหน้า โดยปัญหาที่เป็นโครงสร้างหลักจะเกิดจากการวางแผน ขอบเขตงานทั้งหมดที่เราจัดทำขึ้น เราได้องค์ความรู้ที่มาจากขั้นตอนการทำงาน และรูปแบบวิธีการแก้ไขปัญหา ส่วนสิ่งที่ได้เรียนรู้จากการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าคือ การฝึกไหวพริบจากการสังเกตที่มีเรื่องความเร็วเข้ามาเกี่ยวข้อง เราต้องยอมรับการตัดสินใจของตนเอง แม้จะไม่ได้เพอร์เฟคที่สุด แต่มันดีที่สุดในช่วงเวลานั้น” และในส่วนความท้าทายที่เกิดขึ้น กิมจิแบ่งความท้าทายเป็น 2 ช่วง คือ ช่วงระดมความคิดและช่วงแก้ปัญหา โดยช่วงระดมความคิด เปรียบเสมือนการวางรากฐาน โครงสร้าง ขั้นตอน กรอบ แนวทางทั้งหมดของงาน และช่วงที่ 2 การแก้ปัญหา จะแบ่งความท้าทายเป็น 2 ขั้น ขั้นแรกคือ การยอมรับความผิดพลาดที่เกิดขึ้น จากนั้นจะนำไปสู่ขั้น 2 คือมองหาวิธีแก้ไขเพื่อหาทางออกให้กับงานให้เป็นไปตามแผนที่วางไว้ “แต่ถึงอย่างไร เราก็ต้องยอมรับในการทำโปรเจกต์ ย่อมมีเรื่องที่ไม่คาดคิดเกิดขึ้น แต่ถึงอย่างนั้นเราก็ได้เรียนรู้จากปัญหานั้น จากการหาทางออกที่ดีที่สุดในช่วงเวลานั้น

มุมมองที่ได้จากการลงมือทำ

แม้ว่าทางโรงเรียนจะเปิดโอกาสให้อิสระทางความคิด เพื่อสร้างการมีมีส่วนร่วม แลกเปลี่ยนความคิดเห็น บนกรอบจุดมุ่งหมายที่วางไว้จากการลงมือทำจริงๆ แต่เด็กๆ ต้องสร้างอะไรบางอย่างและหาแนวทางในการพัฒนาตัวเอง ผลลัพธ์ที่ได้จะมีค่าไม่ว่ากับตัวเอง ผู้อื่นหรือสังคม

มาร์ค : “การได้ลงมือทำจริงๆ จะทำให้เราจดจำและเกิดการเรียนรู้”

เฟม : “เรียนรู้จากความผิดพลาดและหาวิธีใหม่ ตรวจสอบข้อมูลให้ดี โดยใช้ความรอบคอบมากขึ้น และกิจกรรมที่เราทำไม่ว่าจะในหรือนอกโรงเรียนจะฝึกเราในหลายๆ แง่มุม ไม่ว่าจะเป็นการเรียนหรือการใช้ชีวิต เช่น การวางตัวให้ถูกกาลเทศะ การแต่งตัว”

กิมจิ : “เราจะเรียนรู้ได้ก็ต่อเมื่อลงมือทำ เพราะการเรียนรู้ที่ดีที่สุด คือ การเรียนรู้เกี่ยวกับจิตใจของตนเอง ความคิดมันสามารถเปลี่ยนไปได้ง่าย ยิ่งเรารู้จักตัวเองเท่าไหร่ จะทำให้สามารถพัฒนาตัวเองในเส้นทางที่ชอบได้เร็วขึ้น และการที่ทางโรงเรียนสนับสนุนด้านนี้ ย่อมส่งผลให้เกิดกระบวนการแก้ไขปัญหาด้วยตนเอง เหมือนเป็นภูมิคุ้มกันให้สามารถพัฒนาศักยภาพ จัดการปัญหาด้วยการออกแบบกระบวนการคิดด้วยตนเองผ่านการฝึกฝนวินัยภายในตัว

เกน : “กล้าที่จะลงมือทำอะไรใหม่ๆ เหมือนได้ออกจาก Comfort zone ของตัวเอง ยิ่งทำให้รู้สึ

ความคิดสร้างสรรค์ที่ดีจะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างไร

ต้นกล้า : “จะเห็นได้ว่าในปัจุบันมีการนำความคิดสร้างสรรค์มาใช้มากมายกับสิ่งรอบตัว เช่น เกมคิดเลข ที่นำวิชาคณิตศาสตร์ที่ยากๆ มาประยุกต์เข้ากับเกมให้มีความน่าสนใจ น่าเรียนมากยิ่งขึ้น, การเลือกตั้งสภานักเรียน ที่มีการตั้งฝ่าย Creative content เพื่อเข้ามาช่วยเกี่ยวกับการทำนโยบายที่สร้างสรรค์เข้าถึงง่าย ตลอดจนแนวทางการโปรโมทข้อมูลข่าวสาร การประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับพรรค ให้คนในโรงเรียนได้รับรู้และติดตาม”

เฟม : “ความคิดสร้างสรรค์ที่ดีจะนำมาซึ่งนวัตกรรมแปลกใหม่ที่ส่งเสริมการเรียนรู้ จากการหาข้อมูลในหลายๆ อย่างเข้าสู่กระบวนการคิด ออกแบบ แก้ปัญหาด้วยตนเอง โดยความคิดสร้างสรรค์นี้จะเกิดขึ้นได้ เราต้องรู้จักเรียนรู้การสังเกตสิ่งรอบตัวไม่ว่าจะเป็นปัญหาต่างๆ นำมาพัฒนาสิ่งที่ชอบให้ดียิ่งขึ้นได้”

พูดถึงกิจกรรมการเลือกตั้งของดรุณฯ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ ที่เปิดโอกาสให้เด็กได้มีส่วนร่วมในทุกกระบวนการการเรียนรู้ท่เกิดขึ้นในทุกมิติในโรเรียน การเลือกตั้งสภานักเรียนที่ผ่านก็เช่นกัน เป็นอีกกิจกรรมที่ให้นักเรียนได้ร่วมคิด ร่วมแบ่งปันข้อมูล เปิดพื้นที่โอกาสให้เด็กได้แสดงศักยภาพอย่างเต็มที่

มุมมองการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมการเลือกตั้ง

การสร้างองค์ความรู้ที่ดีในมุมมองของครูขิง คือ เด็กต้องมีประสบการณ์ร่วมในกิจกรรมนั้นๆ จากการเข้าไปมีส่วนร่วมในกิจกรรมนั้นๆ ไม่ว่าจะเป็นการสร้าง การประดิษฐ์ โดยการเรียนรู้ที่ครบกระบวนการของทางโรงเรียน เป็นแบบ constructionism framework กระบวนการ 3 อย่าง Think make Reflection ซึ่ง Reflection เป็นการสะท้อนปัญหา และเกิดวนลูป ทำให้เด็กเกิดองค์ความรู้จาก 3 ก้อนนี้โดยอัตโนมัติ

ครูขิง : นโยบายส่วนใหญ่นำมาใช้ได้จริง แต่บางอย่างเรานำมาพัฒนา เราจะไม่ตัดจบกับความคิดเห็น แต่จะเข้าใจในจุดประสงค์ของเด็ก อธิบายให้เด็กได้เข้าใจถึงเหตุและผล ข้อจำกัดของทางโรงเรียนในบางเรื่อง
“อย่างเช่นเรื่องนโยบายผ้าอนามัย เมื่อลงมือทำแล้วเจอกับปัญหาที่เกิดขึ้นคือพฤติกรรมการใช้ไม่เหมือนกัน เราจึงเน้นย้ำถึงเป้าหมายการใช้ยามฉุกเฉินและต้องไม่ฟุ่มเฟือย เด็กๆ จึงมีการพัฒนานโยบายนี้จากการศึกษาพฤติกรรมการใช้ ชนิดของผ้าอนามัยที่ใช้ได้จริงโดยการสังเกต และจัดสถิติ จากนั้นนำข้อมูลมาแลกเปลี่ยน นโยบายนี้จึงถือว่าเป็นกระบวนสร้างการเรียนรู้ การสังเกตอีกอย่างให้เด็ก ส่วนเรื่องนโยบายขนมเบรกของทางโรงเรียน เราจึงมีการให้ความรู้เกี่ยวกับขนมเบรกที่เป็นนโยบายของทางโรงเรียน อย่างที่มาสัญญา ขั้นตอน งบประมาณ ค่าใช้จ่าย ข้อจำกัดในเรื่องต่างๆ เราชี้แจงให้เด็กได้รู้และเข้าใจ เพราะอยากให้เป็นความคิดสร้างสรรค์ที่ถูกใจแต่ยังอยู่ในกรอบที่โรงเรียนสามารถจัดการให้ได้ และอยู่ในสุขลักษณะที่เหมาะสมจึงจะเป็นการสร้างความเข้าใจโดยให้พื้นที่ให้เด็กได้คิดร่วมไปกับเรา”

กิมจิ : “ด้วยความที่โรงเรียนมีประชากรไม่ได้เยอะมาก เราจึงค่อนข้างที่จะรู้จักกันทั่วถึง แต่ก้มีความแตกต่างด้าน Generation ของช่วงอายุ ค่านิยม ความคิดต่างๆ ย่อมหลากหลาย หลายครั้งที่เราอาจรับฟังไม่ทั่วถึง ทางพรรคจึงหาวิธีการที่เป็นรูปธรรมให้เห็นกันมากขึ้น อย่างเช่น การทำแบบฟอร์มเพื่อสะท้อนปัญหา แล้วนำไปประสานงานกับฝ่ายที่เกี่ยวข้องเพื่อดำเนินการ และการเข้าใจช่วงอายุเป็นสิ่งสำคัญเพราะเป็นสิ่งที่เราต้องปรับการรับรู้ให้เหมาะสมกับช่วงวัย อย่างเช่นวัยเด็กจะเน้นสันทนาการ”

ต้นกล้า : “เรานำความคิดเห็นที่ได้รับจากการลงพื้นที่ พูดคุย รวบรวมเป็นข้อมูลมาต่อยอดเป็นนโยบายของพรรค เพื่อพัฒนาในจุดที่ต้องปรับแก้ การที่มีสมาชิกพรรคหลายๆ ช่วงอายุเข้ามาร่วม จึงเป็นการแลกเปลี่ยนความคิด ได้เห็นมุมมอง เห็นปัญหาในหลายๆ จุด”

• 

• 

• 

•